Dom może być we mnie - na podstawie wiersza „Pielgrzym” C.K. Norwida

Scenariusz lekcji powstał na podstawie pytań do wiersza "Pielgrzym" zamieszczonych w podręczniku "Między nami"

Cele:

• przytaczanie skojarzeń na dany temat,
• posługiwanie się słownikami,
• odczytywanie symboli,
• określanie problematyki utworu,
• wypowiadanie własnych sądów i opinii,
• omawianie budowy utworu,
• poszukiwanie i odczytywanie symboli,
• uczestniczenie w dyskusji,
• wnioskowanie, porównywanie, argumentowanie,
• kształcenie umiejętności pracy w grupie,
• zwrócenie uwagi na dosłowne i metaforyczne znaczenie słowa „dom".

Metody, techniki:

• oglądowa,
• poszukująca - metoda kuli śniegowej,
• ćwiczenia praktyczne,
• praca z tekstem,
• notatka tabelaryczna,
• słuchanie ze zrozumieniem (siebie nawzajem).

Formy pracy:

• praca w grupach (metoda kuli śniegowej),
• praca zbiorowa,
• praca indywidualna.

Pomoce dydaktyczne:
„Słownik literatury polskiej XX wieku", zdjęcia domów (np. igloo, ziemianka), reprodukcja obrazu Pietra Bruegela: „Wieża Babel", „Biblia", „Słownik symboli" W. Kopalińskiego. 

Przebieg zajęć

1. Uświadomienie celów lekcji i sformułowanie tematu zajęć.
2. Gromadzenie skojarzeń do wyrazu „dom". Porównanie skojarzeń w grupie klasowej.
3. Oglądanie zdjęć i rysunków domów (podobieństwa i różnice). Zwrócenie uwagi na dosłowne i metaforyczne znaczenie słowa „dom".
4. Wyjaśnienie pojęcia: pielgrzym (w znaczeniu użytym w utworze):

• źródło w utworze Byrona, upodobanie Adama Mickiewicza,
• poeta, wędrowiec, emigrant, podróżnik.

6. Ciche czytanie ze zrozumieniem utworu C.K. Norwida.
7. Omówienie budowy utworu:
a) podział na strofy i wersy,
b) obecność rymów,
c) rozstrzelony druk,
d) występowanie neologizmu „dopokąd"

• wyjaśnienie terminu neologizm,
• zanotowanie definicji w zeszycie.

NEOLOGIZM - nowy wyraz utworzony na użytek konkretnego utworu literackiego.
e) interpunkcja: pauzy, wielokropki.
7. Określenie sytuacji lirycznej w wierszu
a) Kim jest podmiot liryczny w wierszu?
b) Do kogo prawdopodobnie się zwraca?
8. Porównanie systemów wartości ukazywanych w utworze
a) wypisywanie cytatów, które wskazują na system wartości "ja" lirycznego i "wy" lirycznego
 

Wy o mnie	Ja o sobie

b) wyjaśnienie znaczeń wpisywanych do tabeli fragmentów,
c) określenie sposobu postrzegania i oceniania podmiotu lirycznego przez zbiorowość ludzką,
d) obrona własnej postawy przez podmiot liryczny. 
9. Wspólne zinterpretowanie metaforycznego obrazu ukazanego w pierwszej strofie. Postawienie uczniom następujących pytań:
a) Dlaczego zestawiono obraz płaskich domów z obrazem wieży? (odczytanie fragmentu Biblii w celu odczytania kontekstu)

• zachowanie ludzi budujących,
• motywacja ciągłego wznoszenia wieży, mimo że ich poczynania są daremne (np. wierzą we własne możliwości, są ambitni, chcą udowodnić za wszelką cenę, że potrafią doprowadzić pracę do końca),
• wieża Babel zyskuje jakby nowy, artystyczny wyraz (wcześniej pychy ludzkiej, miejsce pomieszania języków przez Jahwe w Babilonie).

b) Jak rozumiesz sformułowanie: „stanów-stan"?
10. Podsumowanie:
a) próba odpowiedzi na pytanie:
Dlaczego Pielgrzymowi wystarczy dom z wielbłądziej skóry i tyle ziemi, ile ma pod stopami? (schronienie, niezbędne środki do życia, poczucie wolności, itp.)
b) uzasadnienie poglądu Wiktora Gomulickiego, że wiersz „Pielgrzym" jest metaforą wędrówki człowieka przez życie.
11. Zadanie domowe
Rozwiń myśl "Dom może być we mnie" (forma dowolna).